W obliczu rosnących kosztów energii, zmian klimatycznych i potrzeby zrównoważonego rozwoju, spółdzielnie energetyczne stają się coraz popularniejszą formą organizacji, która pozwala lokalnym społecznościom na aktywne uczestnictwo w produkcji i zarządzaniu energią. W artykule omówimy, czym jest spółdzielnia energetyczna, jak ją założyć oraz jakie zasady rządzą jej funkcjonowaniem.
Co to jest spółdzielnia energetyczna?
Spółdzielnia energetyczna to forma organizacji, w której mieszkańcy lokalnej społeczności, samorządy lub przedsiębiorcy współpracują, by wspólnie budować instalacje odnawialnych źródeł energii (OZE), jak panele fotowoltaiczne, elektrownie wiatrowe czy biogazownie. Dzięki tej strukturze możliwe jest rozłożenie kosztów inwestycyjnych na większą liczbę podmiotów, co sprawia, że inwestycje stają się bardziej opłacalne i dostępne dla szerokiego kręgu odbiorców. Celem spółdzielni jest nie tylko produkcja energii, ale również jej efektywne wykorzystanie, z korzyścią dla wszystkich członków.
Jak założyć spółdzielnię energetyczną?
Zakładanie spółdzielni energetycznej nie jest procesem skomplikowanym, ale wymaga spełnienia kilku ważnych formalności. Oto kluczowe kroki, które należy podjąć, by powołać taką organizację:
- Zebranie członków – Spółdzielnia energetyczna musi liczyć minimum 10 osób fizycznych lub 3 osoby prawne.
- Przygotowanie statutu – Statut to dokument, który reguluje wszystkie zasady funkcjonowania spółdzielni. Powinien zawierać m.in. nazwę i cel spółdzielni, zasady przyjmowania nowych członków, podział nadwyżki bilansowej oraz zasady rozliczania się z energii.
- Wybór organów spółdzielni – Należy powołać walne zgromadzenie, zarząd oraz radę nadzorczą, które będą zarządzać działalnością spółdzielni.
- Rejestracja w Krajowym Rejestrze Sądowym – Spółdzielnia musi zostać zarejestrowana w KRS, by uzyskać osobowość prawną. Po zarejestrowaniu możliwa jest rejestracja w wykazie spółdzielni energetycznych prowadzonym przez KOWR (Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa).
Spółdzielnia energetyczna – zasady funkcjonowania
Spółdzielnia energetyczna działa na podstawie przepisów prawa, które określają szczegółowe zasady jej funkcjonowania. Oto kluczowe zasady, które należy wziąć pod uwagę:
Obszar działalności
Spółdzielnia energetyczna może działać tylko na obszarze jednego operatora systemu dystrybucyjnego. Oznacza to, że członkowie spółdzielni muszą być podłączeni do tej samej sieci dystrybucyjnej, czy to elektrycznej, gazowej, czy ciepłowniczej.
Typ działalności
Spółdzielnia może zajmować się produkcją energii elektrycznej, biogazu lub ciepła. W przypadku energii elektrycznej, instalacje OZE muszą wytwarzać co najmniej 70% potrzeb energetycznych członków spółdzielni, a ich łączna moc nie może przekroczyć 10 MW.
Podział energii
Spółdzielnia musi zawrzeć umowę z jednym sprzedawcą energii, a energia wytworzona przez spółdzielnię powinna być wykorzystywana w pierwszej kolejności na potrzeby członków. W przypadku niedoboru energii spółdzielnia może kupować brakującą ilość od zewnętrznego dostawcy.
Rozliczenia
Spółdzielnia energetyczna może skorzystać z systemu opustów, co oznacza, że niewykorzystana energia może być przekazywana do sieci dystrybucyjnej, a później pobierana w okresach niedoboru. Ważne jest, by energia była rozliczana proporcjonalnie, np. w stosunku 1:0,6.
Ulgi i zwolnienia
Spółdzielnia energetyczna może korzystać z licznych ulg i zwolnień. Należy do nich m.in. zwolnienie z opłat dystrybucyjnych i akcyzowych, co obniża koszty produkcji i dystrybucji energii. Dodatkowo spółdzielnia nie musi przedstawiać świadectw pochodzenia energii OZE.
Spółdzielnie energetyczne dofinansowanie
Spółdzielnie energetyczne mogą skorzystać z dofinansowania w ramach programu Energia dla wsi, który w 2025 roku dysponuje budżetem w wysokości 1 miliarda złotych. Wsparcie obejmuje dotacje do 65% kosztów kwalifikowanych oraz pożyczki na pokrycie do 100% wartości inwestycji. Środki można przeznaczyć na budowę instalacji OZE, takich jak fotowoltaika, turbiny wiatrowe, biogazownie czy magazyny energii. Program wspiera zarówno istniejące, jak i nowo powstające spółdzielnie, pomagając im uniezależnić się energetycznie i obniżyć koszty operacyjne. Nabór wniosków trwa od 3 lutego do 19 grudnia 2025 roku lub do wyczerpania środków.
Spółdzielnia energetyczna – korzyści i wyzwania
Korzyści:
- Niższe koszty energii – Dzięki wspólnej inwestycji w OZE, członkowie spółdzielni mogą korzystać z tańszej energii.
- Zrównoważony rozwój – Spółdzielnie energetyczne przyczyniają się do rozwoju odnawialnych źródeł energii, co ma pozytywny wpływ na środowisko.
- Zwiększona niezależność energetyczna – Członkowie spółdzielni stają się mniej zależni od zewnętrznych dostawców energii.
Wyzwania:
- Wysokie koszty początkowe – Inwestycje w instalacje OZE wymagają dużych nakładów finansowych.
- Kwestie prawne – Spółdzielnia musi działać zgodnie z wieloma przepisami prawnymi, które mogą być skomplikowane.
Podsumowanie
Spółdzielnia energetyczna to doskonałe rozwiązanie dla lokalnych społeczności, które chcą zainwestować w odnawialne źródła energii i zwiększyć swoją niezależność energetyczną. Choć zakładanie i prowadzenie takiej spółdzielni wiąże się z określonymi formalnościami i wymaganiami, korzyści płynące z takiej organizacji są nieocenione. Jeśli zastanawiasz się, jak założyć spółdzielnię energetyczną, pamiętaj, że proces ten wymaga przemyślanej koncepcji, współpracy z innymi członkami oraz dostosowania do przepisów prawa. Spółdzielnia energetyczna to krok ku przyszłości, który może przynieść korzyści zarówno członkom, jak i całemu regionowi.
