Wśród technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii dużą popularnością cieszą się pompy ciepła. Koszt ich montażu można znacząco obniżyć dzięki wielu formom dofinansowania. Co jednak z bieżącym użytkowaniem urządzeń? Ile kosztuje ogrzewanie domu pompą ciepła i czy można obniżyć związane z tym opłaty przy jednoczesnym zachowaniem wydajności sprzętu?
Do czego służy pompa ciepła?
Pompa ciepła to urządzenie, które pobiera energię cieplną z otoczenia budynku i przy udziale zasilającej je energii elektrycznej ogrzewa lub chłodzi wnętrze domu oraz zapewnia ciepłą wodę użytkową (w zależności od potrzeb).
W praktyce wyróżnia się kilka rodzajów pompy ciepła, w zależności od ośrodka, z którego pobiera ona energię:
- wodne pompy ciepła,
- powietrzne pompy ciepła,
- gruntowe pompy ciepła.
Cały system składa się z kilku elementów, a pompa jest jego jednym, niezwykle istotnym ogniwem. Oprócz niej wyróżnia się też źródło dolne oraz górne.
Jako źródło dolne określa się miejsce, z którego pompa pobiera energię termiczną.
Z kolei źródłem górnym jest instalacja grzewcza rozmieszczona w domu oraz ujścia CWU.
Od czego zależy koszt eksploatacji pompy ciepła?
Koszty ogrzewania pompą ciepła zależą od wielu czynników. Na które z nich należy zwrócić szczególną uwagę?
Szczelność budynku
Na koszt ogrzewania pompą ciepła wpływa jakość i szczelność izolacji termicznej. W im lepszym stanie znajduje się budynek, tym mniej energii termicznej będzie uciekało na zewnątrz, a więcej zostanie jej w środku. Z tego względu przed montażem pompy warto rozważyć docieplenie obiektu lub wymianę części izolacji.
Obecnie inwestorzy mogą korzystać z szeregu rozwiązań technologicznych, które różnią się między sobą nie tylko ceną, ale i współczynnikiem lambda, czyli izolacyjnością cieplną. Firmy budowlane proponują zwykle wełnę mineralną lub styropian.
Nowszymi opcjami są polistyren ekstrudowany, poliizocyjanurat oraz usztywniona piana fenolowa. To oczywiście nieco droższe technologie, ale sprawdzą się w przypadku budynków, które mają spełnić kryteria pasywności.
Koszt ogrzania domu pompą ciepła będzie znacznie niższy, jeżeli w pierwszej kolejności inwestor zainteresuje się ewentualnymi nieszczelnościami i je usunie. W tym celu wykorzystuje się specjalne kamery termowizyjne, których zadaniem jest lokalizacja mostków cieplnych. Najczęściej powstają one dookoła okien i drzwi i to na te miejsca należy zwrócić szczególną uwagę.
Koszty ogrzewania domu pompą ciepła a rodzaj systemu grzewczego
Kwestią odrębną od standardu energetycznego budynku jest rodzaj systemu grzewczego. W uproszczeniu można podzielić je na płaszczyznowe (np. podłogowe lub ścienne) oraz klasyczne grzejniki.
- Zaletą tych drugich jest tańszy montaż, a także możliwość szybkiej regulacji temperatury. Nagrzewają się one znacznie szybciej niż „podłogówka”, co jest szczególnie istotne w okresie zimowym. Niestety są dosyć drogie w eksploatacji.
- Zupełnie inaczej przedstawia się ogrzewanie płaszczyznowe. Wprawdzie jego montaż jest droższy, ale za to użytkowanie kosztuje mniej. Te technologie sprawdzą się też lepiej, jeżeli domownikom zależy na utrzymywaniu stałej temperatury w pomieszczeniach.
Połączenie pompy ciepła z ogrzewaniem podłogowym lub ściennym jest rozwiązaniem optymalnym kosztowo.
Warto pamiętać, że do grzejników trzeba wybierać specjalne pompy wysokotemperaturowe. Są one przystosowane do dostarczania wody o temperaturze nawet 75⁰C.
Koszty ogrzewania pompą ciepła a rodzaj urządzenia
Wydatki związane z użytkowaniem pompy są też uzależnione od jej rodzaju. Najpopularniejsze w bieżącym użyciu są pompy powietrzne, ponieważ wymagają jedynie dostępu do powietrza atmosferycznego. Z kolei najtańsze są pompy gruntowe. Rozwiązanie pośrednie kosztowo oferują pompy wodne, choć wymagają one dostępu do zbiornika wodnego.
- Gruntowa pompa ciepła korzysta z wymienników ciepła. To system rur z tworzywa sztucznego. Wypełnia go niezamarzający płyn (najczęściej glikol lub alkohol), który pobiera energię cieplną z ziemi i przekazuje ją do pompy i źródła górnego. W zależności od dostępnej powierzchni wyróżnia się wymienniki poziome lub pionowe, przy czym montaż tych pierwszych jest tańszy i prostszy.
- Z kolei pompy wodne wykorzystują warstwy wodonośne. Są one źródłem ciepła w okresie jesienno-zimowym albo jego absorberem podczas upałów.
- Pomimo popularności powietrznej pompy ciepła wyróżnia się ona dosyć niską sprawnością z uwagi na uzależnienie od temperatury panującej na zewnątrz budynku. Zwłaszcza podczas silnych mrozów (-15, -20⁰C) wydajność urządzenia maleje, a utrzymanie optymalnej temperatury we wnętrzu budynku staje się kosztowne.
Koszt użytkowania pompy ciepła a współczynnik efektywności COP/SCOP
Wybierając pompę ciepła, należy zwrócić również uwagę na współczynniki COP/SCOP. To one definiują zużycie energii elektrycznej, a co za tym idzie – miesięczny koszt korzystania z urządzenia.
Współczynnik efektywności COP (ang. Coefficient of Performance) określa stosunek mocy grzewczej pompy ciepła do ilości energii elektrycznej niezbędnej do zasilenia sprężarki. Im COP jest wyższe, tym więcej ciepła generuje pompa tym samym kosztem energii.
Jak czytać współczynnik COP? Jeżeli parametr jest równy 4, to na każde 4 kWh wygenerowanego ciepła pompa zużywa 1 kWh energii elektrycznej.
Obok COP w opisach pomp ciepła pojawia się też SCOP (ang. Seasonal Coefficient of Performance). O ile COP określa chwilowe zużycie energii, więc nie odzwierciedla całkowitych kosztów korzystania z technologii, o tyle SCOP uwzględnia wartość uśrednioną dla całego sezonu grzewczego.
Ile kosztuje ogrzanie domu pompą ciepła?
Roczny koszt ogrzania domu przy użyciu gruntowej pompy ciepła wynosi od 1500 do nawet 6000 zł. Warto pamiętać, że urządzenie ogrzewa dom jesienią i zimą, a chłodzi go latem. Ta druga funkcja pompy ciepła generuje mniejszy wydatek w porównaniu ze standardową klimatyzacją. Oczywiście wiele zależy od aktualnych cen prądu oraz docelowej temperatury w pomieszczeniach, a także powierzchni, którą należy ogrzać.
- Dla niewielkich domów jednorodzinnych o powierzchni do 100 m2 roczny koszt użytkowania pompy ciepła waha się od 1500 zł dla zapotrzebowania na energię cieplną na poziomie 70 kW/m2 do nieco ponad 3000 zł dla zapotrzebowania na ciepło w wymiarze 150 kW/m2.
- W przypadku domu o powierzchni 150 m2 opłaty za korzystanie z pompy ciepła dla podobnych wartości granicznych wynoszą odpowiednio około 2300 zł oraz 4800 zł.
- Wydatki dla domów o powierzchni 200 m2 plasują się na poziomie około 3000 zł i 6500 zł.
Choć na pierwszy rzut oka koszt ogrzewania domu przy użyciu pompy ciepła może wydawać się wysoki, w rzeczywistości jest on o mniej więcej 30% tańszy od jego gazowego odpowiednika oraz nawet dwukrotnie niższy od ogrzewania elektrycznego.
Aby obliczyć miesięczny koszt pompy ciepła, najprościej będzie zebrać rachunki z ubiegłych 12 miesięcy (najlepiej od stycznia do grudnia, aby objęty cały sezon grzewczy) i podzielić przez 12. Oczywiście zimą wydatek na ogrzewanie będzie wyższy niż latem na chłodzenie, ale tym sposobem użytkownik otrzymuje uśrednioną wartość.
Jak obniżyć koszt użytkowania pompy ciepła?
Metod na obniżenie miesięcznych kosztów pompy ciepła jest kilka i można zastosować wybrany, kilka lub wszystkie z nich.
- Najprostszym rozwiązaniem jest wybór pompy ciepła o wyższym COP/SCOP. Wprawdzie koszty zakupu będą wyższe, ale można obniżyć je poprzez skorzystanie z jednej spośród dostępnych form dofinansowania. Użytkowanie takiej pompy będzie tańsze niż urządzenia o niższym parametrze COP/SCOP.
- Innym wyjściem jest połączenie instalacji fotowoltaicznej z pompą ciepła. Dzięki temu energia elektryczna produkowana przez panele posłuży do zasilania sprężarki. Łatwiej wtedy o wypracowanie wyższej autokonsumpcji, a tym samym – lepszą optymalizację fotowoltaiki i ograniczenie strat energii. Instalacja PV niesie ze sobą również tę korzyść, że można wykorzystać ją do zasilania wszystkich urządzeń elektrycznych podłączanych do sieci, w tym carportu.
Warto zaznaczyć, że obecnie odbiorcy indywidualni mogą skorzystać z wielu bezzwrotnych wsparć finansowych jak Mój Prąd, Czyste Powietrze czy z ulgi termomodernizacyjnej. Niektóre z nich pozwalają uzyskać wsparcie kilku wydatków jednocześnie, m.in. połączenia fotowoltaiki z pompą ciepła.
Gospodarstwa indywidualne mogą zdecydować się na zmianę taryfy, według której dostarczany jest prąd do gospodarstwa domowego. Bazowa taryfa jest jednostrefowa, co oznacza, że niezależnie od godziny dostarczania każda kilowatogodzina kosztuje tyle samo.
Chcąc obniżyć koszty, można rozważyć przejście na taryfę dwustrefową. Takie rozwiązanie zakłada, że w określonych godzinach (np. 6:00–13:00 oraz 15:00–22:00) prąd jest nieco droższy niż według taryfy standardowej. Z kolei w pozostałych godzinach jest on znacznie tańszy, co przekłada się na realną oszczędność. Taryfę dostarczania prądu należy dopasować do swojego trybu życia.
Ile kosztuje ogrzewanie pompą ciepła i czy takie rozwiązanie się opłaca?
Coraz więcej gospodarstw domowych decyduje się na zakup pompy ciepła i wykorzystanie jej do ogrzewania i chłodzenia pomieszczeń. Na korzyść tego rozwiązania przemawia możliwość znaczącego obniżenia kosztów utrzymania komfortu temperaturowego oraz zmniejszenie wydatków montażu dzięki wielu formom dofinansowania.
Odpowiednie zarządzanie budynkiem oraz zastosowanymi w niej instalacjami pozwala na cieszenie się niskimi rachunkami za ogrzewanie, a w przypadku połączenia pompy ciepła z fotowoltaiką – również za prąd.
Zarówno dobór poszczególnych podzespołów, jak i ich montaż warto jednak pozostawić profesjonalistom. Pompa ciepła powinna być instalowana przez osobę z uprawnieniami SEP. Co więcej, nieprzemyślany dobór rozwiązań może doprowadzić do tego, że oszczędność będzie mniejsza, niż byłoby to możliwe. Z kolei późniejsza przebudowa pompy ciepła lub połączonej z nią fotowoltaiki okaże się kosztowna.
